زمانی‌که صحبت از ارزهای دیجتال به میان می‌آید، تنها واژه‌ای که به ذهن بیشتر افراد خطور می‌کند، بیت کوین است ولی این ارز دیجیتال مهم و اصلی دارای مشکلات زیادی هم هست. بیت کوین، پادشاه دنیای ارزهای دیجیتال، علاوه بر این‌که رقم نسبتا بالایی بابت کارمزد تراکنش‌های خود دریافت می‌کند، از یک نقص مربوط به حفظ حریم خصوصی هم رنج می‌برد. ایده یک بلاک چین عمومی و شفاف به نظر بسیار جذاب است ولی در حقیقت، این امر، مفاهیم مدرن حفظ حریم خصوصی را به چالش می‌کشد.

انتشار عمومی تراکنش‌های مالی اگرچه می‌تواند منجر به کاهش جرایم جنایی شود ولی همزمان می‌تواند مشکلاتی را هم برای کاربران به جود آورد. برای مثال ثبت تراکنش‌های مربوط به امور مالی روی یک بلاک چین عمومی، می‌تواند داده‌های شخصی افراد را هم، به نمایش بگذارد و اگر معاملات خصوصی مربوط به کسب و کار هر فرد، در دسترس عموم قرار بگیرد، قطعا نارضایتی کاربر را به همراه خواهد داشت.

زوکو ویلکاکس (zooko wilcox)، بنیان گذار و مدیر عامل زی کش (z-cash)، طی مصاحبه خود با اینوستوپدیا (investopedai) گفت: زی کش نوعی بلاک چین و ارز دیجیتال است که امکان انجام تراکنش‌های خصوصی ( به طور کلی داده‌های خصوصی) را بر بستر یک بلاک چین عمومی، فراهم می‌کند. چنین مزیتی می‌تواند به کسب و کارها، مصرف‌کنندگان و نرم‌افزارهای جدید، امکان کنترل کسانی که قصد مشاهده تراکنش‌های آن‌ها را دارند بدهد، حتی اگر از یک بلاک چین جهانی و بدون مجوز استفاده می‌کنند.

تعریف زی کش

زی کش نوعی بلاک چین و ارز دیجیتال متمرکز بر حفظ حریم خصوصی است که در جهت پوشش کاستی‎های مربوط به بیت کوین، به وجود آمد. زی کش هم از الگوریتم بیت کوین استفاده می‌کند ولی تنها تفاوت آن، روند نیمه شفاف آن محسوب می‌شود. به عبارت دیگر، این بدان معنی است که زی کش شفافیت بلاک چین بیت کوین را برای اجرای دقیق‌تر، تضمین نمی‌کند. در این ارز دیجیتال، داده‌های تراکنش مربوط به هر کاربر، به صورت انتخابی نمایش داده می‌شوند.

تاریخچه

ریشه‌های پیدایش زی کش را می‌توان در زیرو کوین (zerocoin) که در سال ۱۹۸۰ به وجود آمد، جستجو کرد. زیرو کوین توسط فردی به نام متیو گرین (Mathew Green) که در حال حاضر استاد دانشگاه جان هاپکینز (john hopkinz) است، توسعه یافت. در آن زمان، او دانشجوی کارشناسی ارشد در یک موسسه بود. زیرو کوین از یک تکنیک ریاضی پیچیده به منظور انجام تراکنش‌های بلاک چین، بهره می‌برد. نتیجه این که، به استناد این مدارک ( مدارک مبتنی بر دانش صفر- که اطلاعاتی به کاربران ارائه نمی‌دهند)، محتویات تراکنش‌ها، حتی زمانی که آن‌ها در یک دفتر غیر متمرکز ثبت شده بود، بی نام و نشان باقی می‌ماند.

اما زیرو کوین هم با کاستی‌هایی مواجه بود که آن‌ها در وایت پیپیر زی کش لحاظ شده‌اند. مشکل اول ماهیت پر قدرت CPU برای محاسبات بود. میانگین سایز تراکنش‌های زیرو کوین ۴۵ کیلو بایت بود که ۴۵ میلی ثانیه برای پردازش احتیاج داشت. هزینه‌های مربوطه برای انجام این کار، در مقایسه با بیت کوین، بیشتر می‌شد و می‌توانست شبکه عملیاتی بیت کوین در مقیاس عادی را تحت فشار بگذارد. دومین عامل این بود که انجام تراکنش‌های بیت کوین، با محدودیت عملیاتی همراه بود. برای مثال امکان ارسال مقدار مشخصی از این ارز که مد نظر کاربر بود، وجود نداشت و کاربران به انتخاب مقادیر ثابتی که در سیستم تعریف شده بود جهت انتقال ارز، محدود بودند. از طرف دیگر، سیستم قادر به پردازش ارز دیجیتال محلی نبود و متا داده‌ها (مثل مقدار تراکنش و تاریخ) را از دفاتر یا لجرهای عمومی پنهان نمی‌کرد.

زی کش و نقایص زیرو کوین

زی کش ادعا می‌کند که نقایص زیرو کوین را با استفاده از Zk-SNARK که یک سند کوتاه و ساده و مختصر برای پردازش می‌باشد، کاسته است. مزیت این سند، قابلیت انجام تراکنش‌ها، بدون افشای جزئیات درون آن بود و به بیانی دیگر می‌توانست کاستی‌های بیت کوین در حفظ اطلاعات شخصی را پوشش دهد. سه مورد از نیازمندی‌های انجام تراکنش‌های مربوط به بیت کوین عبارتند از: سکه‌‌ها نباید قبلا خرج شده باشند، نیازمند کسب مجوز از سمت فرستنده است و میزان ورودی و خروجی می‌بایست یکسان تعریف شده باشد.

قابلیت مهم دیگر زی کش، توکن‌های قابل تعویض آن است. این بدان معنی است که همه طرف‌های داخل یک سیستم معاملاتی، صرف نظر از تاریخ انجام تراکنش، رفتار یکسانی با توکن‌های زی کش خواهند داشت. در بلاک چین‌های عمومی این مورد غیر ممکن به نظر می‌رسد، چون امکان مسدود کردن یکی از طرفین معامله با توجه به تاریخچه تراکنش‌های آن‌ فرد، وجود دارد. در این خصوص، زی کش با وجوه نقد امروزی شباهت بسیاری دارد. در حال حاضر تشخیص دلارهای کاغذی موجود در بازار، از نمونه‌های مشابه کمی دشوار به نظر می‌رسد، به این دلیل که ما به تاریخچه تراکنش‌های آن آگاهی نداریم.

کاربردهای زی کش

در حالی که ماهیت شفاف و غیر متمرکز ارزهای دیجیتال، کاربردهای بسیاری برای مصرف کنندگان دارد، از سمت دیگر می‌تواند مشکلاتی را برای اکوسیستم مالی به همراه داشته باشد. ماهیت شفایت برای سیستم مالی که رکن اساسی آن رازداری است، مانند آفت عمل می‌کند. راه‌اندازی یک بازار کاملا شفاف عملا غیر ممکن به نظر می‌آید. اگر تراکنش‌های مربوط به موقعیت بازار و تعادل بازار به صورت عمومی قابل نمایش باشند، دراین صورت رقابت بین رقیبان امری بسیار آسان خواهد شد. پیامد دیگر این امر افزایش لگاریتمی نرخ‌ها و در نهایت افزایش شدید نرخ ها در بازار است و وقوع چنین تغییراتی می‌تواند برای سلامت کلی بازار زیان‌آور باشد.

در همین راستا زی کش از توزیع لجر جدید خود با نام اختصاری ZSL (Zero-knowledge security layer) پرده برمی‌دارد. زی کش را می‌توان روی بلاک چین موجود برای ارتقای عملکرد نصب کرد و zsl قابلیت اجرای عملیات نیمه شفاف در بازار را دارد. چنین تراکنش‌هایی امکان آشکار کردن انتخابی جزئیات را ممکن می‌سازند. برای مثال آن‌ها می‌توانند اطلاعات غیر ضروری مانند تاریخ و زمان انجام تراکنش را آشکار کنند ولی اطلاعات مهمی مثل هویت طرفین معامله یا مقدار معامله شده را افشا نکنند. اخیرا جی پی مورگان هم قراردادی با زی کش جهت استفاده از این فناوری در Quorum و یک پلتفرم قرارداد هوشمند، امضا کرده است.

حمایت از داده های مصرف کنندگان

کاربرد دیگر زی کش حمایت از داده های مصرف کنندگان است. تراکنش‌های مالی روی یک بلاک چین عمومی شفاف هستند و بنابراین کمتر مستعد دستکاری توسط واسطه‌ها هستند ولی چنین شفایتی عموما مشکلاتی را هم همراه خود به همراه می‌آورد. به عنوان مثال، چنین شفافیتی تمام جزئیات مالی تراکنش‌ها را در معرض نمایش عموم قرار می‌دهد. طی مصاحبه انجام شده با ساموئل کست (Samuel cassatt)، افسر ارشد استراتژی اتریوم، وی گفت که استفاده از نمونه های مبتنی بر دانش صفر (بدون ارائه اطلاعات)، به کاربران امکان درک ماهیت تراکنش را بدون مشاهده جزئیات آن، می‌دهند. برای مثال به کاربران اجازه می‌دهد صورت حساب‌های پزشکی خود را بدون مشاهده جزئیات آن، روی بلاک چین عمومی پرداخت کنند. همچنین به عنوان مثال دوم، کاربر می‌تواند صورت حساب‌های مالیاتی خود را بدون نمایش جزئیات آن( مانند مقدار کل پرداختی و کسورات آن) پرداخت کند.

زی کش در بازار

بلوک اولیه زی کش برای اولین بار در تاریخ ۲۸ اکتبر سال ۲۰۱۶ (۶ آبان ۹۷) استخراج شد و از آن زمان به بعد جهت معامله در دسترس قرار گرفت. این ارز در حال حاضر در فهرست ارزهای صرافی‌های معتبری مثل binance  و.. قرار دارد. قیمت این ارز هنگام راه‌اندازی ۴,۲۹۳٫۳۷ دلار بود ولی در کمتر از دوماه توانست با افزایش ۹۸٫۸ درصدی خود به قیمت ۴۹ دلار برسد. این ارز توانست افزایش نسبتا خوبی را در بازار تجربه کند. ارز دیجیتال زی کش ، سال گذشته حدود ۱,۱۰۸ درصد افزایش داشته است، این رقم در سال جاری به ۸۷۶٫۳۱ دلار در طول هفته اول ژانویه رسید، اما از ۱۴ مه ۲۰۱۸ (۲۴ اردیبهشت۹۷) حدود ۴۸ درصد کاهش قیمت داشته است و از رکود کلی بازار پیروی می‌کند.

این ارز دیجیتال ممکن است آینده درخشانی را تجربه کند.علاوه بر مشارکت در صنعت، زی کش توانسته رای اعتماد سرمایه‌گذاران را نیز دریافت کند. طی یادداشتی در اوایل سال جاری، سرمایه گذاران گری اسکیل (grayscale) قیمت هدف این ارز را ۶۰,۰۰۰ دلار در سال ۲۰۲۵ پیش بینی کرده‌اند. طی این یادداشت، متیو بک (Mathew beck) دو دلیل را برای این پیش بینی خوش بینانه مطرح کرد. دلیل اول شباهت زی کش و بیت کوین بود و به گفته متیو بک، مدل‌های اقتصادی مشابه بین بیت کوین و زی کش می‌تواند منجر به تشکیل دیدگاه‌های مثبت درباره این ارز دیجیتال شود. دومین دلیل برای رشد زی کش، تاکید آن بر حفظ حریم خصوصی است.  بک می‌گوید: فقدان اطلاعات درباره منبع اصلی و یا تراکنش قبلی زی کش به عنوان خصوصیت شبکه زی کش پذیرفته شده است.

خلاصه

زی کش یک بلاک چین و ارز دیجیتال است که در جهت پوشش کاستی‌های مربوط به بیت کوین تشکیل شده است و از سندهای دانش صفر برای بررسی و اعتبار سنجی تراکنش‌ها استفاده می‌کند. استفاده از این روش، برای کسب و کارها و سازمان‌های بزرگی که علاقمند به ترکیب منافع استفاده از فناوری بلاک چین و حفظ حریم خصوصی هستند، بسیار مناسب است.
واضح است که مقصود این مقاله آگاهی و بالابردن اطلاعات کاربران است و خواهشمند است این مقاله را سرلوحه سرمایه‌گذای خود روی ارز دیجیتال خاص یا عرضه اولیه سکه خاصی قرار ندهید.