آشنایی با پروتکل اردینالز و NFTهای بیت‌کوینی

شاید حتی خود ساتوشی ناکاموتو خالق بیت‌کوین هم تصور نمی‌کرد که روزی بر روی این شبکه NFT منتشر شود! به عقیده طرف‌داران سرسخت این شبکه یعنی بیت‌کوین ماکسیمالیست‌ها، اگر ساتوشی هنوز هم در انجمن بیت‌کوین‌تاک حضور داشت، با این پیشنهاد به‌شدت مخالفت می‌کرد. البته به عقیده بسیاری، اساس این شبکه بر آزادی است و اگر پیشنهادی مخالف اصول بنیادی آن نباشد، خب اجرای آن هم اشکالی ندارد!

پروتکل اردینالز چیست؟

اگر بخواهیم خیلی ساده این ویژگی را مطرح کنیم باید بگوییم پروتکل بیت‌کوین اردینالز (Bitcoin Ordinals) امکان ذخیره و انتشار NFT را در شبکه بیت‌کوین فراهم کرد. اردینال، نوآوری تازه‌ای در بلاک‌چین بیت‌کوین است و اجازه می‌دهد داده‌ها، صرف نظر از نوع آن‌ها، به‌صورت دائمی و بدون تغییر در بلاک‌چین این شبکه ذخیره شوند. کیسی رودرمور، توسعه‌دهنده Bitcoin Core این فناوری را توسعه داده و در ژانویه ۲۰۲۳ از آن رونمایی کرده است.

حالا بیایید مسیر شکل‌گیری این ایده را مرور کنیم. می‌دانیم که هر واحد بیت‌کوین از ۱۰۰ میلیون واحد کوچک‌تر به نام ساتوشی (Satoshi) تشکیل شده است. ایده Ordinal Theory در مورد امکان Inscription صحبت می‌کند. Inscribe به معنی «حکاکی‌کردن نقوش روی تخته‌سنگ» است و به امکان اضافه‌کردن کد به هر کدام از واحدهای ساتوشی اشاره دارد. انتخاب این کلمه کار خلاقانه‌ای بود چرا که استحکام «سنگ» استعاره‌ای از استحکام این شبکه و «حکاکی» بر روی آن نشان از پایداری NFTها و افزایش ارزش آن در طی زمان دارد. این ایده که باتوجه‌به قابلیت‌های شبکه بعد از به‌روزرسانی‌های سگویت (Segwit) و تپ روت (Taproot) به وجود آمده، به نودهای شبکه اجازه اضافه‌کردن کد به هر واحد ساتوشی را می‌دهد. داده‌های نوشته شده روی ساتوشی می‌تواند شامل کدهای یک قرارداد هوشمند باشد. پس قابلیت ساخت توکن‌های غیر همسان، غیرقابل‌تعویض یا همان NFT را در بیت‌کوین فراهم می‌کند. نتیجه این کار، ساخت یک نوع دارایی دیجیتال به نام Ordinal است که مستقیماً روی شبکه بیت‌کوین عرضه شده. بیایید در ادامه کمی با توکن‌های غیرقابل‌تعویض آشنا شویم.

توکن‌ غیرقابل‌تعویض یا NFT چیست؟

توکن‌ غیرقابل‌تعویض، غیرمثلی، غیر همسان یا Non Fungible Token مالکیت یک دارایی دیجیتالی یا حقیقی را در شبکه‌های بلاک‌چینی اثبات می‌کنند. اتریوم، سولانا و بسیاری از شبکه‌های دیگر که قابلیت توسعه قراردادهای هوشمند را برای ما فراهم می‌کنند بستر مناسبی برای ساخت و انتشار NFTها هستند. تفاوتی ندارد چه چیزی را NFT کنیم؛ شما می‌توانید آثار هنری دیجیتال، عکس، موسیقی، فیلم، یک قطعه زمین در متاورس، تجهیزات درون یک بازی ویدئویی، یک خودرو در دنیای واقعی، خانه‌ای در برج خلیفه یا جزیره‌ای در سواحل قناری را به‌راحتی تبدیل به یک توکن NFT کرده و مستقیما یا از طریق یک پلتفرم تبادل، آن را معامله کنید. ارزش یک NFT ارتباط مستقیمی با اثر دیجیتالی یا دارایی حقیقی متصل به آن دارد. پس همین‌جا متوجه شدیم که ارزش یک NFT با NFT دیگر متفاوت است و برای همین به آن توکن غیرقابل‌تعویض می‌گویند. این به معنای عدم امکان دادوستد آن‌ها نیست، همان‌طور که گفتیم این کار به‌راحتی قابل‌انجام است. بلکه یعنی مانند دو واحد بیت‌کوین ارزش همواره یکسانی ندارند و هنگام معامله هر کدام ارزش متفاوتی خواهند داشت. قیمت یک NFT بسته به عوامل مختلفی چون اعتبار خالق آن، کمیابی‌اش و شبکه‌ای که در آن منتشر شده متغیر است. در ادامه باهم نگاهی به مسیر پرفرازونشیب بیت‌کوین خواهیم داشت تا متوجه شویم که این توکن‌ها چطور به دنیای سنتی یک بلاک‌چین نسل اول، یعنی بیت‌کوین وارد شدند.

چطور NFT سر از شبکه بیت‌کوین درآورد؟

انتشار NFT در شبکه‌هایی مانند اتریوم، سولانا، پالیگان، کاردانو، بایننس چین و تزوس که از قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌کنند بسیار متداول است؛ اما ما می‌دانیم شبکه بیت‌کوین اساساً به‌منظور توسعه قراردادهای هوشمند یا انتشار NFT طراحی نشده! پس حتی اگر آشنایی مختصری با دنیای رمزارزها داشته باشید، احتمالاً از شنیدن خبر امکان انتشار NFT در شبکه بیت‌کوین بهت‌زده شده‌اید!

حالا که نزدیک به یک سال از این اتفاق بزرگ گذشته است مرور مسیر شکل‌گیری این ایده در شبکه بیت‌کوین خالی از لطف نیست. سال ۲۰۰۸ وایت پیپر محبوب‌ترین ارز دیجیتال دنیا منتشر شد و از آن زمان بارها تحت به‌روزرسانی‌های کوچک و بزرگ قرار گرفت. این به‌روزرسانی‌ها همواره در بین جامعه بیت‌کوین با واکنش‌های متفاوتی روبرو می‌شدند؛ اما درنهایت با پیشنهاد گروه‌های مختلف این جامعه مانند توسعه‌دهندگان، ماینرها، صرافی‌ها، ماکسیمالیست‌ها و استفاده‌کننده‌ها به نسخه‌ای قابل‌پذیرش برای همه تغییر می‌کردند. گاهی ممکن بود ایده جدید به حدی پروتکل‌های Bitcoin Core یا هسته بیت‌کوین را دستخوش تغییر کند که بخش اقلیت جامعه مجبور به ارائه هارد فورک و ادامه فعالیت در زنجیره‌ای جدید شود. اتفاقی که در هارد فورک‌هایی مانند Bitcoin Cash و Bitcoin Gold شاهد آن بودیم. ولی ماجرای اضافه‌شدن امکان توسعه قراردادهای هوشمند و توکن‌های غیرمثلی (NFT) حتی از همه‌ی این مثال‌ها جنجالی‌تر بود. شاید وایت پیپر بیت‌کوین صراحتاً این امکان را منع نمی‌کرد؛ اما تفسیر بخشی از جامعه از رهنمودهای ساتوشی، تناقض داشتن این ایده با آرمان‌های شبکه بود. به هر ترتیب پیشرفت هسته بیت‌کوین و نوآوری‌های توسعه‌دهندگان و جامعه کاربران، زمینه را برای به‌وجود آمدن ایده انتشار NFT در شبکه بیت‌کوین، هموار کرد.

به‌روزرسانی‌های تپ روت و سگویت، هموارکننده مسیر اردینالز

در محافل بلاک‌چینی، از دو آپدیت بزرگ سگویت و تپ روت، به‌عنوان اساسی‌ترین به‌روزرسانی‌های نرم‌افزاری در شبکه بیت‌کوین یاد می‌شود.

آگوست سال ۲۰۱۷ سافت فورک Segregated Witness که اختصاراً با نام SegWit در بین عموم مردم و BIP 141 در بین توسعه‌دهندگان شناخته می‌شود، در شبکه بیت‌کوین پیاده‌سازی شد. ایده‌ی این به‌روزرسانی توسط اریک لومبروزو، جانسون لاو و پیتر ویل در دسامبر ۲۰۱۵ پیشنهاد شده بود. طی این رویداد، داده‌های امضا و داده‌های تراکنش در یک بلاکِ بیت‌کوین از یکدیگر جدا شدند. این آپدیت موجب خالی‌شدن بخش بزرگی از یک بلاک، بیشترشدن ظرفیت آن و درنتیجه افزایش سرعت تراکنش‌ها شد. البته دلیل این به‌روزرسانی افزایش امنیت تراکنش‌ها با جلوگیری از امکان دست‌کاری آن‌ها پس از ارسال تراکنش به شبکه بود؛ اما به طور تصادفی تأثیر بیشتری بر افزایش مقیاس‌پذیری بیت‌کوین گذاشت.

ایده‌ به‌روزرسانی بعدی یعنی Taproot ژانویه سال ۲۰۱۸ توسط توسعه‌دهنده بیت‌کوین، گرگ ماکسول مطرح شد. در ادامه مسیر این ایده با کمک پیتر ویل که در به‌روزرسانی سگویت هم نقش عمده‌ای داشت در کتابخانه هسته بیت‌کوین ثبت و به تأیید اکثریت جامعه کاربران رسید. عمده هدف این سافت فورک ارتقا سطح حفاظت از حریم خصوصی کاربران با ادغام چند امضا در یک امضا و امکان انجام تراکنش‌های زمان‌بندی شده و پیچیده‌تر بود. ازآنجایی‌که امکان ثبت تراکنش‌های پیچیده‌تر طی این به‌روزرسانی فراهم شده بود، شبکه مستعد توسعه قراردادهای هوشمند و انتشار NFTها قرار گرفت. البته این دو قابلیت به‌مرور به ذهن مخاطبان و توسعه‌دهندگان خطور کرد، چرا که تا ابتدای سال ۲۰۲۳ ایده‌ای برای انجام این کار مطرح نشده بود.

پس همان‌طور که مشاهده کردیم این دو به‌روزرسانی بزرگ زمینه ورود NFTها به دنیای بیت‌کوین را فراهم کردند.

آشنایی با استاندارد BRC-20

استاندارد BRC-20 روشی هوشمندانه برای ایجاد توکن‌های نیمه قابل‌تعویض یا Semi-Fungible Token با استفاده از پروتکل اردینال در شبکه بیت‌کوین است. استاندارد BRC-20 در مقایسه با ERC-20 به علت محدودیت‌های بلاک‌چین بیت‌کوین نسبت به اتریوم و سایر پلتفرم‌هایی که به‌طور ویژه برای توسعه قراردادهای هوشمند توسعه یافته‌اند، ساده‌تر و محدودتر است. استاندارد BRC-20 نوعی پروتکل یا مجموعه‌ای از قراردادها است که در مارس ۲۰۲۳ توسط Domo کاربر ناشناس توییتر ساخته شد است. استانداردهای زیادی برای بلاک‌چین‌های مختلف وجود دارد، مانند ERC-20 برای اتریوم، TRC-20 برای TRON یا BEP-20 برای زنجیره بایننس و الان هم شاهد توسعه استاندارد مشابهی به نام BRC-20 در شبکه بیت‌کوین هستیم.

توکن BRC20 به کاربران اجازه می‌دهند تا NFTها را با استفاده از پروتکل اردینال مبادله کنند. ثبت توکن‌های BRC20 برخلاف استاندارد معروف ERC20 اتریوم، نه از طریق قرارداد هوشمند، بلکه از راه پروتکل اردینال انجام می‌شود. یعنی توکن‌های BRC20 نمی‌توانند با قرارداد هوشمند تعامل داشته باشند و درواقع برای انتشار، مبادله یا خریدوفروش نیازی هم به آن ندارند. باید دقت داشته باشیم که اردینال‌ها پروتکل‌هایی برای نوشتن داده بر روی هر واحد ساتوشی هستند و توکن‌های BRC20 به‌عنوان مکملی برای اردینال، موجب راحتی بیشتر ما در استفاده از این پروتکل می‌شوند .

ارز دیجیتال ORDI چیست و با Ordinals چه ارتباطی دارد؟

Ordi اولین ارز دیجیتال مبتنی بر پروتکل Ordinals است که قابلیت نوشتن اطلاعات روی هر ساتوشی بیت‌کوین را فراهم می‌کند. Ordi اولین توکن BRC-20 در بلاک‌چین بیت‌کوین است و عرضه کل آن همانند BTC به ۲۱ میلیون واحد محدود شده است. این رمزارز با استفاده از پروتکل Ordinals به کاربران اجازه می‌دهد تا داده‌هایی مانند متن، تصاویر، صدا و ویدئو را در هر ساتوشی ثبت کنند. Ordi توسط کاربری ناشناس با آدرس bc1p…gy06 در ۸ مارس ۲۰۲۳ توسعه داده شده است. باید در نظر داشته باشیم پروژه اوردی به پروتکل Ordinals که توسط کیسی رودارمور، توسعه پیدا کرده، ارتباطی ندارد.

آینده اردینالز و BRC20

درست است که شاید انتشار NFT در شبکه بیت‌‎کوین در بازه‌ای از زمان موجب افزایش کارمزد شبکه به‌علت اشغال غیرضروری فضای بلاک‌ها شد و شاید توسعه این ایده تا حدودی مطابق با آرمان‌های شبکه بیت‌کوین نبود ولی به‌هر ترتیب نهایتاً موجب شناخته‌شدن و کاربردی‌تر شدن شبکه بیت‌کوین شد. در حال حاضر این نوآوری در محافل فناوری بسیار موردتوجه قرار گرفته است. باید درنظر داشته باشیم این پروتکل هنوز در مراحل اولیه و آزمایشی قرار دارد و سرمایه‌گذاری روی توکن‌های مبتی بر استاندارد BRC20 و NFT های آن باید با احتیاط صورت گیرد.